Dr Abdul Ghaffar

 BAKTERIOLOGJIA IMUNOLOGJIA MIKOLOGJIA PARAZITOLOGJIA VIROLOGJIA

ANGLISHT

 

IMUNOLOGJIA – KAPITULLI 14 

IMUNIZIMI 

Pėrktheu: Lul Raka

 
 

VIDEO LIGJĖRATA
ANGLISHT

E-MAIL DR LUL RAKA

Universiteti i Prishtinės
Literatura: Roitt, Brostoff and Male: Immunology. 7th ed., kapitulli  19

 

OBJEKTIVAT MĖSIMOR

 

Njohja me imunizimin aktiv dhe pasiv

Dallimi ndėrmjet mėnyrave artificiale dhe natyrore tė imunizimit
Pėrvetėsimi i aplikimit dhe problemeve mė tė shpeshta tė imunizmit pasiv artificial
Diskutimi i aplikimit dhe problemeve tė imunizimit aktiv artificial
Njohja me qasjet moderne tė imunizimit

 

 Imunizimi ėshtė formė e mbrojtjes specifike ndaj mikroorganizmave mė tė shpeshtė patogjen. Imuniteti specifik mund tė arrihet pėrmes dy rrugėve: me imunizim pasiv dhe aktiv. Kėto rrugė tė imunizimit mund tė realizohen nė mėnyrė natyrore dhe artificiale (figura 1).

Imuniteti pasiv

Ėshtė formė me tė cilėn fitohet imuniteti, pa ndikuar fare antigjeni nga jashtė nė sistemin imun. Ky lloj I imunitetit realizohet pėrmes bartjes sė gamaglobulineve ose tė serumit nga njė dhurues imun nė njė pranues tė paimunizuar mė parė. Si alternativė, pėr bartjen e imunitetit nga njė person nė njė tjetėr mund tė pėrdoren edhe limfocitet e njė individi tė imunizuar. Imuniteti pasiv mund tė arrihet nė mėnyrė artificiale apo natyrore.

Imuniteti pasiv natyror
Imuniteti bartet prej nėnės tek foshnja pėrmes transferit placentar tė IgG ose transferit kollostral tė IgA.

Imuniteti pasiv artificial
Ky lloj imuniteti shpesh bartet nė mėnyrė artificiale pėrmes injektimit tė gamaglobulineve nga individėt tjerė qė janė imunė ose nga kafshėt e imunizuara. Kjo metodė e imunitetit zbatohet te disa raste dhe infeksione akute (difteria, tetanusi, fruthi, rabiesi etj.); te helmimet nga insektet, reptilėt, botilizmi, etj. dhe si masė profilaktike (hipogamglobulinemia). Te kėto raste, preferohet tė jepen gamaglobulinat me origjinė humane, edhepse nė disa raste edhe ato mė origjinė shtazore mund tė jenė efikase (helmimet, difteria, tetanusi, gangrene gazore, botulizmi). Pėrparėsi e kėsaj metode ėshtė sigurimi i imunitetit tė menjėhershėm, kurse mangėsitė kryesore janė se gamaglobulinet heterologe janė efikase vetėm pėr njė kohė tė shkurtėr dhe shpesh mund tė japin ndėrlikime patologjike (sėmundja e serumit) dhe anafilaksė. Nė anėn tjetėr, serumet homologe e bartin rrezikun e pėrhapjes sė hepatitit dhe HIV-it.

Nė disa raste mund tė arrihet edhe transferi pasiv i imunitetit qelizor (neoplazitė, imunodeficiencat). Megjithėkėtė, ėshtė vėshtirė tė gjinden dhurues histokompatibilė dhe ekziston rreziku i sėmundjes grafti kundėr strehuesit.

 

Shikoni edhe kapitullin e virologjisė "Vakcinat" inė tekstin on-line

jenner-cart.jpg (107838 bytes)  
 Figure 1A. Eduard Xheneri duke vaksinuar

imm-2.jpg (45416 bytes) 
B. Incidenca para dhe pas vaksinimit tė sėmundjeve mė tė shpeshta ngjitėse

imm-f1-2000.jpg (15994 bytes) 
C. Rrugėt e imunizimit

vac022.jpg (72629 bytes)
D. Kronologjia e imunizimit

vac023.jpg (88745 bytes)
 Figura 2  Hyrje nė variolizim

vac025.jpg (68018 bytes) Figura 3 
Vaksinat e gjalla tė dobėsuara

vac026.jpg (62369 bytes) Figura 4 Vaksinat e vdekura nga  mikrobet

vac027.jpg (72315 bytes) 
vac028.jpg (66140 bytes)  Figura 5
Vaksinat e fragmenteve tė mikrobeve

vac029.jpg (58942 bytes)  Figura 6 Modifikimi i toksinės nė toksoid

vac024.jpg (67958 bytes)
 Figure 7  Pėrparėsitė dhe mangėsitė e imunizimit pasiv

 

 Imuniteti aktiv

Ky ėshtė imunitet i prodhuar nga vetė organizmi dhe realizohet pas ekspozimit ndaj antigjenėve qė kanė shkaktuara sėmundje.

Imuniteti aktiv natyror
Ekspozimi ndaj mikrobeve tė ndryshme patogjene qon nė infeksione subklinike apo klinike qė rezultojnė nė pėrgjigjen imunitare mbrojtėse tė strehuesit kundėr kėtyre patogjenėve.

Imuniteti aktiv artificial
Ky lloj imunizimi arrihet pėrmes inokulimit tė mikroorganizmave patogjenė tė gjallė apo tė vdekur ose tė ndonjė pjese pėrbėrėse tė tyre. Vaksinat qė pėrdoren pėr imunizimin aktiv pėrbėhen nga mikrobet e gjalla tė dobėsuara, nga mikroorganizmat e vdekur, pjesėt pėrbėrėse tė tyre ose toksinave tė sekretuara tė detoksikuara. 

Vaksina e parė e gjallė u pėrdor nga Eduard Xheneri kundėr lisė ( shiko seksionin e vaksinimit); edhepse teknika e variolizimit apo inokulimit tė qelbit nga pacientėt me raste tė moderuara tė lisė tek individėt e tjerė ėshtė zbatuar mijėra vite mė parė (figura 2).

Vaksinat e gjalla pėrdoren kundėr njė numri tė madh tė infeksioneve virale (polio, fruthi, rubella, variēella, hepatiti A, ethet e verdha, etj. figura 3). Shembulli i vetėm i vaksinave tė gjalla te bakteret ėshtė vaksina kundėr tuberkulozit (Mycobacterium bovis:BCG). Vaksinat e gjalla japin njė numėr shumė tė kufizuar tė manifestimeve klinike dhe imunitet pauses. Mirėpo, te personat me imunitet tė komprometuar ato mund tė bartin rrezikun e sėmundjeve tė rėnda. Vaksinat e vdekura virale pėrfitohen me aplikimin e nxehtėsisė, substancave tė ndryshme kimike apo rrezatimin UV (vaksinat kundėr polios-Sallku, gripit, tėrbimit, etj.). Ndėrkaq, shumica e vaksinave bakterore janė tė vdekura (vaksinat kundėr tifos, kolerės, murtajės, pertusis etj.)(figura 4). Vaksinat tjera bakterore mbėshteten nė komponentat e murit qelizor tė baktereve (hemofilus, pertusis, meningokoku, pneumonkoku, etj)(fig 5). Disa vaksina tjera virale (hepatiti B, tėrbimi) pėrbėhen nga antigjenet proteinike tė klonuara nė vektorė tė pėrshtatshėm (p.sh. nė mykrra). Nėse nė patogjenezėn e sėmundjeve element kryesor ėsht prodhimi i toksinave, atėherė pėr pėrfitimin e vaksinės pėrdoret forma e modifikuar e toksinės (toksoidi), si p.sh. vaksinat kundėr difterisė, tetanusit, kolerės etj.- figura 6). Kėto nėnnjėsi vaksinore janė tė dizajnuara pėr redukimin e problemeve tė toksiiteteit. Secila vaksinė posedon pėrparėsitė dhe mangėsitė e veta (figura 7).

Nė hulumtim e sipėr janė edhe antitrupat anti-idiopatikė. Po ashtu, po hulumtohet edhe nė vaksinat me origjinė nga ADN-ja dhe peptidet imunodominante qė njihen nga molekulat e kompleksit MHC, veēanėsisht nė mbrojtjen nga infeksionet virale.

Imuniteti mbrojtės qė sigurohet nga vaksinat mund tė jetė i pėrjetshėm (fruthi, shytat, rubella, lia, tuberkulozi, ethet e verdha etj.) ose mund tė zgjasė shumė pak (p.sh. te kolera vetėm 6 muaj). 

 

Table 1   Skema e imunizimit aktiv te fėmijėt e shėndoshė*

Mosha

Vakcina

 Birth

Muaj 

Vite

1

2

4

6

12

15

18

19 -23

2-3

4-6

Hepatiti-B   1

 HeB

HeB

1

HeB 

    

HeB

Rotavirus

     Rota Rota Rota          

Difteria, Tetanus, Pertusis  3

  

 

DTaP

DTaP

DTaP

 3

DTaP

 

 

DTaP

Hemophilus influenzae-b (CV) 4

  

 

Hib

Hib

Hib4

Hib

 

Pneumococcal 5

     PCV PCV PCV

PCV

  

PPV

Inactivated Poliovirus

  

 

IPV

IPV

IPV

 

 

 IPV

Influenza 6

        

Influenza (yearly)

  

Morbilli, Mumps, Rubella 7

  

 

MMR

 

 

MMR

MMR

Variēella  8

  

 

Var

  

 

 

 

Hepatiti  A  9

          

Hep A (2 doses)

 HepA series

Meningococcal 10

            

MCV4

* Rekomanduar nga Advisory Committee on Immunization , American Academy of Pediatrics (2000)

NOTES

 
Range of recommended ages Certain high risk groups

CDC Immunization schedules

 

Imunizimi parėsor mund tė jepet nė moshėn 2-3 muajshe (difteria, pertusis, tetanus, polio) ose 13-15 mujshe (shytat, fruthi, rubella). Skemat e rekomanduara janė dhėnė nė tabelėn 1. Njė numėr i  vaksinave tė tjera janė licencuar dhe janė nė pėrdorim nė SHBA pėr individėt apo grupete e caktuara tė rrezikuara.

 
vac021.jpg (83387 bytes) 
 Adverse events occurring ėith 48 hours of DPT vaccination		 Imunizmi aktiv mund tė shkaktojė ethe, rraskapitje dhe shqetėsim. Disa vaksina, poashtu, mund tė shkaktojnė dhembje nyjesh ose artrit (rubella), konvulzione, nganjėherė fatale (pertusis) ose ēregullime neurologjike (gripi). Alergjia ndaj vezėve mund tė zhvillohet si pasojė e vaksinave virale qė janė prodhura nė vezė ( fruthi, shytat, gripi, ethet e verdha). Tabela 2  pėrmbledh shpeshtinė e efekteve tė padėshiruara tė vaksinės sė difterisė-tetanusit e polios.

 

Table 2. Vlerat e pėrafėrta tė efekteve anėsore tė shfaqura brenda 48 orėve pas vaksinimit me DTP

Efekti anėsor

Shpeshtėsia

Lokal
Skuqje, enjtje, dhembje 1 ne 2-3 doza

Tė lehta/ mesatarisht tė rėnda
ethe, pėrgjumje, zemėrim 1 nė 2-3 doza
Vjellje, anoreksi 1 nė 5-15 doza

Serioze sistemike
Fėmija vazhdimisht qan dhe ka ethe 1 nė 100-300 doza
kolaps, konvulzione 1 nė 1750 doza
Encefalopati akute 1 nė 100,000 doza
Deficit permanent neurologik 1 nė 300,000 doza
 


Nė kėtė njėsi Ju mėsuat: 

Rrugėt e ndryshme tė fitimit tė imunitetit

Mėnyrat dhe situatat e ndryshme tė imunizimit

Pėrparėsitė dhe mangėsitė e rrugėve tė ndryshme tė imunizimit

Arsyeshmėrinė pėr dizajnimin e vaksinimit

Rrezikun dhe dobitė e vaksinimit

Kthehu nė seksionin e imunologjia tė Microbiology and Immunology On-line

Kthehu nė Department of Microbiology and Immunology

Kjo faqe ėshtė  copyright 2007   The Board of Trustees of the University of South Carolina
faqja sė fundi e ndėrruar nė  Saturday, October 04, 2008
faqja mbahet nga  Richard Hunt

Problemet eventuale, Ju lutemi t’i raportoni te  rhunt@med.sc.edu